- 3 velatus, a, um verhüllt -
4 latro, onis Räuber - 5 atrium Atrium - 6 vicinus Nachbar
18Z Wer hat die schöne Helena geraubt? Er hat sich verspätet, man schließt bereits die Türen, ein Sklave wartet
ungeduldig auf ihn. Audite, viri: Viros quidem fortitudinem colere semper dicitis. 1 expulsio, onis Vertreibung
30Z Gespräch über den Philosophen Epikur
70 Jahre nach Catos Tod sprechen Memmius und Lucretius über den griechi-
schen Philosophen Epikur (Epicurus):
MEMMIUS: Dic mihi: Cur amas philosophiam Epicuri? Et pater, qui vim centauri timet, id hospiti improbo concedit. Hier, in den verwinkelten Straßen mit Kneipen und zweifelhaften
Unterkünften, endet vorläufig die Spur; nur ein Zufall kann weiterhelfen:
Senator: „Paene cunctis in tabernis fuimus. 9. Ad curiam accedo, ante portam consisto. Sed – ut supra memoravi – vita mea etiam dura est: Nec cum pro-
pinquis nec cum amicis habito; sola vivo in turri quadam. Sed ille fugit fugiensque clamat: „Veto corpus meum a te tangi!“
Ita Echo a Narcisso fugiente repulsa est et in silvam se recepit. aspexerunt. Nam me ad filiamLucius: Den Göttern Dank! Haec omnia non sine numine deorum eveniunt,
qui te fortiorem aliis viris esse sciunt. Im 15. 1 Tertullianus Tertullian - 2 natus, a, um geboren -
3 argumentum Argument - 4 edere verzehren
45.Z2 Auf der Suche nach dem heiligen Kreuz
Wegen der vorangegangenen, oft sehr grausamen Behandlung der Christen
treten die Vertreter der siegreichen neuen Religion zunächst auch aggressiv
gegen die anderen Religionen auf. - 2 Graeci, orum die Griechen -
3 absens abwesend
28Z Odysseus berichtet
Nach der Heimkehr musste Odysseus seiner Frau natürlich erst einmal von
seinen Abenteuern berichten. Quid videt? Geh hinein! Eodem loco Romani,
cum eos fines oppugnavissent,
haec castra posuerunt,
ut hostes a provincia prohiberentur.“
41T Wer will schon nach Germanien? Gleich zu Beginn seiner Arbeit wird Berengar
klar, dass Karl mit seinem neuesten Schreiben ausgerechnet die Situation
des Lateinischen an den Klosterschulen kritisiert. Nam alces ad
arbores se applicabunt3 atque ibi quiescent. Nos in tuto esse existima-
bamus et finem itineris desiderabamus. Januar 2021 / in Allgemein / von. Qui acriter resistebant – sed hostes saevius
pugnabant quam incolae1 oppidi. Mox etiam senex ignotus videbatur, qui vincula gerebat. Chr.) 1 in forum auf das Forum - 2 in curiam in die Kurie
2T Sieg im Circus Maximus
Hodie Aulus in Circo Maximo1 est; nam ibi ludi sunt. DUMNACUS: Conspeximus senem calvum2, tunica russea3 ornatum,
ludentem4 pila5 prasina6! Forum relinquit, per vias currit et in montem Esquilinum pervenit. LUCIUS: Sed inter Romanos felix vivam, quod multi veterani1 eo
deducebantur! LUCIUS: Utinam ne istum mercatorem convenisses! 14Z Interview mit Hannibal
Mehreren Schülern, die an einem Forschungsprojekt teilnehmen, ist es
gelungen, sich mittels Zeitmaschine in die Zeit des Zweiten Punischen
Krieges zwischen Rom und Karthago (Carthago, inis f) zu versetzen
und in das Lager Hannibals vorzustoßen. Cum Iudas negaret,
Helena ei dixit: „Si non pares, tibi mors gravissima fiet: Nihil iam
cibi tibi afferetur.“ Primo Iudas parere noluit, denique fame4
coactus fecit, quod Helena imperaverat. Deinde Neptunus ipse undas adversas navem meam vi ingenti
petentes misit. Differenziert üben II In amphitheatro
Heute möchte Publius seinem Freund Philippus, der aus Griechenland bei
ihm zu Besuch ist, etwas typisch Römisches zeigen und nimmt ihn mit zu
den Gladiatorenspielen im Amphitheater (amphitheatrum). Ornate mensas floribus2!“
Etiam in culina3 servi laborant. Equidem ita censeo:
Aperite portas victori!“ Censor autem: „Ego vero sententiam
tuam non probo. Tunicam cum tunica
componunt. 1 Atheniensis, is m Athener, Einwohner von Athen - 2 Persae m die Perser -
3 quomodo? Persae
Graeciam relinquent. Iam mercatores, iam
servi in foro sunt et negotia agunt. Neque enim feri barbari – nuntio adventus impe ratoris per-
territi – Rhenum transire et impetus facere audebunt. Homines equiti laeti gratias egerunt eumque regem suum
fecerunt. 1 certare streiten - 2 ad Argos nach Argos (griechische Stadt) -
3 avunculus Onkel - 4 scaena Bühne - 5 insepultus unbeerdigt -
6 punire bestrafen - 7 sepulcrum Grab - 8 sepelire (PPP sepultum)
beerdigen
31Z Ödipus erkennt sein Schicksal
Ödipus war der Sohn des Lajos und der Jokaste, des Königspaares von Theben. Ebenso bestätige ich, dass ich diese Übersetzungen nur für den eigenen Gebrauch verwende und nur meine Hausaufgaben kontrolliere! Desine id
petere, fili!“ Sed Phaethon non desiit – et tandem Sol puero
vehementer roganti paruit. Neque tamen Scipioni, qui populum Romanum servavit, in urbe
manere licuit. Was daraufhin mit ihm geschah, berichtet Aelius im folgenden Text:
Cum ad aditum aedis iacerem, vidi haec: Inter multos homines
sto. die Diskussion über die
neue Religion abgespielt haben könnte:
MINUCIUS: Salve, Passua. Ne quaesiveris uxorem
barbaram! 16 Z. Aulus: „A! Unde venis? Quippe omnia, quae ex oriente importantur, Alexandriae13
et Antiochiae14 minimo pretio emuntur.“
„Sed iter longius est. Dum
ibi moratur, aedem maxima cum voluptate intrabat, ut simulac-
rum deae miraretur. 13 Z. Menenius Agrippa. Io2! IV prima lesen. Senex periculum videt – tamen cum bestiis pugnare non vult, sed
mortem2 exspectat. At mea quoque
verba audias! Nam
orbis5 aqua portatur ut navis magna et gravis. 3 einmal, einst -
5 oriens, orientis Osten
45.Z4 Dir deinen Glauben, mir meinen! Als sie an Land
gehen, stürzt ein junger Mann auf sie zu, der sich als Gefährte des Odysseus
(lat. Continete latrones! 71 15 Anschlag auf den Konsul Cicero 72 Z Cicero wird gejagt 75 16 Cäsar im Banne Kleopatras 76 Z Die Ermordung Cäsars 79 Das haben wir gelernt. Tua potestate omnia fiunt salva, in manibus
tuis posita est tota vita humana; te duce nascimur, vivimus,
morimur. Herkules heiratet Deianira und führt mit ihr eine glückliche Ehe. Quis Helenam vidit?“
Nemo respondet. H*OJ QJ ^J ph pÀ h^I h)s OJ QJ ^J hÌgà h)s OJ QJ ^J !hÌgà h)s B* Nos4 nunc uxores Romanorum sumus, hic
remanere volumus. Haec mulier
maxima virtute et regnum suum multos per annos optime admi-
nistrat5 et in bello se fortem praebet: Non modo Rhodios6, qui
Halicarnassum temptant, e patria sua cedere cogit, sed etiam
Rhodum7 ipsam capit. Uxor tua
hospites in aulam6 induxit. für wichtiger halten als
34T Kaufleute feilschen in Ephesos
Quintus Crassus Oeconomicus und Croesus Monopolista – das sind natürlich
Fantasienamen für zwei Kaufleute. Am Abend berichtet er in seiner Stamm-
taverne von seinen Erlebnissen:
In ripa Tiberis cum Horatio, Larcio Herminioque comitibus
pontem defendere debui. Tandem membra amantis solvuntur; manet vox. Nam …“
Plötzlich ertönt lautes Geschrei. Ita iuventuti multa tradi
potuerunt, quae druides antiquitus5 docebant de terrae magnitu-
dine, de siderum motibus, de deorum vi et potestate. Latrones4 filiam domini rapere puto!“
Cuncti, qui in aedibus sunt, magno cum clamore in atrium5 ruunt. ANTIGONA: Sed fratrem non sepelire8 flagitium est. Aber auch seine
Söhne Eteokles (Eteocles, Eteoclis) und Polyneikes (Polynices, Polynicis) und
die Töchter Antigone und Ismene können dem Verderben nicht entgehen:
Post Oedipodis mortem Eteocles et Polynices de imperio urbis
certaverunt1. Sabini autem arma capere properaverunt atque Romam petiverunt. Schließlich ist Phädra von der Tag und Nacht wachsenden Liebe besiegt worden. Bibliotheca2 publica est. Athenodorus rogat: „Cupisne libros legere an emere? Mehr und mehr Stimmen in Rom erhoben sich daher gegen seine Macht:
„Caesar, cuius ingentem potentiam timemus, regnum capere vult.“
„Tarquinius rex ultimus non fuit: Nam Caesar rex novus esse
cupit.“ „Quod si prohibere volumus, Caesarem necare debemus.“
Schließlich in der Senatssitzung des 15. 1 regina Königin – 2 praeponere m. Dat. I. Wozu Latein? Fw. Publius aber entfloh den Piratenundas desiluit. Nam nesciebant,
quae pericula in provincia essent,
qui homines ibi viverent. Quin redit mens tua? LUCRETIUS: Epicurus non solum mihi ipsi, sed etiam omnibus
hominibus donum magnum dedit: A metu deorum nos liberavit. Neque memoriae
studerent homines, si omnia litteris mandarentur.“
1 cliens, clientis m Klient, Schutzbefohlener - 2 controversia Streitfall -
3 sacrificium Opferzeremonie - 4 disciplina Ausbildung -
5 antiquitus seit alter Zeit
38Z Von Zwergen, Zauberern und Feen
In den Märchen, die noch heute in der Bretagne, in Wales, Irland und Schott-
land erzählt werden, tauchen Zwerge, Zauberer, verwandelte Bäume und
Feen auf; solche Figuren, die auch in der folgenden Geschichte mitspielen,
stammen aus der Vorstellungswelt der Kelten, bevor die Römer nach Gallien
kamen:
Eques fortis nocte per silvam iter fecit. Quodcumque praecipis – equidem sine mora ad alios instruendos
paratus sum. habe gerade gesehen, dass bei dem link der Zusatztext fehlt --> hier meine Übersetzung. Navibus hostem vincemus; auxilio
deorum ac virtute vestra patriam ab hostibus liberabitis. regi iniuriam Antigonae nuntiaverunt. Fur est! Nunc vestibus
pulchris ornata Anchisam adiit. Et ecce, multa nocte cometes10 visus est. Moenia Romae alta sunt. Equidem statim domum ibo. Non ignoras: Tua sum. Itaque filius Celsi non
dubitavit bibliothecam quam luxuriosissime5 ornare. Num de nece Servi Tulli1, num de sanguine
multorum virorum bonorum dicere debeo? Si hoc scivissem, ego quoque in balneum
venissem! Cloelia in urbe est!‘ Homines
Cloeliam adesse gaudent. Hic turba stat et clamat: „Ave, senator!“
Senator gaudet et clamat: „Salvete!“
Subito servus adest et rogat: „Ubi Marcus Aquilius Florus senator
est?“ Turba: „Ibi est!“
Senator ridet, tum in curiam2 properat. Save for later . die Phä-
aken (märchenhaftes Seefahrervolk) - 6 Nausicaa: Prinzessin der
Phäaken - 7 Alcinous: König der Phäaken - 8 Ithaca: Heimatinsel des
Odysseus
29T Was steckt hinter den Naturgewalten? Aliter
e templo numquam exibimus, sed mortem hic exspectabimus.“
Tum Pythia: „Iterum oraculum vobis dabo ostendamque sortem
vestram: Urbem ab hostibus non defendetis. Equidem
ı ş - ¾ Ö ò ó ı ş éÒ»ª��|�kZkBk1 hÌgà h“5ë OJ QJ ^J mH sH /h^I h)s 5�B* Dea
amore capta auro et vestibus pulchris se ornavit. Tum Aquilii agmen convivarum domum ducunt. Sogleich eilen Aulus,
Gajus und Lucius zu dessen Stand:
Quintus mercator thermas clamore complet. Cui omnia
narrantur, sed: „Neque perturbor neque perterreor“, inquit, „immo
vobis promitto: Vos a monstro liberabimini.“ Et aedes conducit. Me sine vestibus ad litus quiescentem
subito clamor virginum ludos facientium excitavit. Ostende et mihi et amicis verba turpia facientibus te patrem
meum verum esse.“ Sol respondit: „Tu es filius meus; dabo tibi
omnia, quae petis.“ Et Phaethon cupivit currum2 patris. Mater cum servis Tubuli panem in pistrino
parat, postea Valeria panem in taberna vendit. Nam Rutilius
bestias vendit. solvi) eine Strafe erleiden
23T Wer deutet den Willen der Götter? Tum
videt monstrum. Scipio denique Hannibalem, quem Romani
timuerunt, superare potuit. Ibi se
tutum esse putabat. Nonnulli reginam sua sponte9 cum filio regis
Troianorum ex aedibus tuis excessisse putant.“
Menelaus: „Tace, improbe! Victorem totius Galliae mulieri parere puto. Etiam Lucius Caesius Bassus senator adest: „Quid indicavisti, Balbe? Heinrich Cornelius Agrippa von Nettesheim (/ ə ˈ ɡ r ɪ p ə /; German: ; 14 September 1486 – 18 February 1535) was a German polymath, physician, legal scholar, soldier, theologian, and occult writer. Nos2 pugnare
patriamque defendere cupimus.“ Hostes primum accedere dubitant,
tum autem tela capiunt. Clamant: „Ecce, haec signa aurea et marmorea3, illa
arma ex aere facta, illae tabulae pictae4, illae vestes regiae. Vale! 4 Stoffe - 13 Alexandriae
in Alexandrien - 14 Antiochiae in Antiochia - 15 periculosus gefährlich
34Z Celsus – ein antiker Sponsor
Auf seinem Weg durch die Stadt sieht Quintus Crassus Oeconomicus in
einer Prachtstraße ein besonders prunkvolles Gebäude. Magus2 in his regionibus vivit, qui homi-
nes rapta pecunia in arbores mutat. Statim turba tacet,
nuntius autem clamat: ‚Romani, Cloeliam, obsidem2 Tuscorum, in
urbem fugisse scitis. Neue Grammatik: Adjektive der a- und o-DeklinationKNG-Kongruenz = KöNiGs-RegelAdjektiv-Attribut, Adjektiv als PrädikatsnomenNeue inhaltliche Themen: Tarquinius Superbus, der letzte König RomsZ-Text: Menenius Agrippa und das Gleichnis von den Körperteilen, III. Tum Croesus verba Pythiae intellexit:
Halyn fluvium transierat – et regnum
suum deleverat. Hercules autem paulo post sponsam6 suam visit7 et aedes Oenei
intrat: Ibi centauros nuptias parare videt. Eos interficiemus.“ Itaque
Prometheus deos adiit et cum iis de officiis hominum et de reli-
gione consuluit; denique promisit: „Dei ab hominibus colentur. Dazu wendet
sich die Herrin des Hauses, Cäcilia, an Fortunatus, den Aufseher der Sklaven. Sed paulo post Eurytion4 centaurus
Deianiram a rege petit; nam eam in matrimonium ducere5 vult. v. Chr. Nach der Vertreibung des Tarquinius lag die Macht nicht mehr bei einem Einzelnen, sondern verteilte sich auf die wenigen führenden römischen Adelsfamilien, die Patrizier (patriciî, ôrum). Sed postquam periculum effugit, extra urbem constitit. Caesar imperat, ut arma tradantur et principes producantur2. mein Sohn -
3 inflare aufblasen - 4 rumpere (Perf. Etiam Troiam non mea sponte reliqui. desilui) hinabspringen
21Z Herkules besiegt den Riesen Cacus
Herkules (lat. Imperator
perturbatus interrogavit: „Cur tergum muro defricas, amice?“
Senex respondit: „Si servum haberem, is me defricaret!“
Hadrianus ubi id audivit, et servos et argentum ei donavit. Primo erat silentium; deinde ferrum et vincula moveri audit. Mox vir fortis desiderio motus cum dea amore coniungebatur. Turbam ad
basilicam vident. Equidem credo iis, a quibus tales fabulae confirmantur. Lucullus etiam magnus
imperator in omni genere belli fuit, et si quid ei commissum erat …“
LENTULUS: „Satis est! Sunt piratae feri. Einige umliegende Germanenstämme rufen
zusammen mit benachbarten Galliern zum Aufstand gegen die Römer auf. Scipioni uxor
clara fuit, filia imperatoris Luci Aemili Paulli. Narra! Selbst bei den Römern stand Veleda in hohem Ansehen,
sodass sie später als Schlichterin bei Spannungen zwischen germanischen
Völkern und Rom eintrat. Männertoga - 2 libenter gern -
3 induere anziehen - 4 stola Stola
7Z Beim Einkaufsbummel
Hodie Marcus cum Lydia amica in foro ambulat1. In omnibus controversiis2 rem decernunt et poenas
constituunt, nemo iudicio eorum resistere potest. Hippolytus quasi filius
tuus est! 1 crux, crucis f Kreuz - 2 crucifixus gekreuzigt - 3 prodere, prodidi,
proditum verraten - 4 fames, is f Hunger - 5 mortuus tot
45.T3 Erlösung durch Isis
In einem berühmten antiken Roman mit dem Titel „Der Goldene Esel“ wer-
den die Erlebnisse eines Mannes namens Lucius erzählt, der über die Macht
der Isis gespottet hat und zur Strafe in einen Esel verwandelt worden ist. Testes sunt copia frumenti omniumque fructuum, quam mer-
catores flumine Mosella vehunt, et villae pulchrae, quas homines tota
regione aedificant. 15 T. Wer besiegte Hannibal? Decimus Aquilius libertus per forum currit. Quondam venit Athenas Athenodorus philosophus. 1 dictator, oris Diktator - 2 funere efferri zu Grabe getragen werden -
3 funus n Leichenbegängnis - 4 testamentum: vgl. 4. Eos Capuam numquam petivisse existimo.“
Nunc Titus vires amicum deficere sentit et dicit: „Tu es Lucius
Caesius Bassus senator! Sed memoriam numinis tui intra pectus meum
semper servabo; numquam mysteria3 in lucem proferam. 7. Filium rogavit: „Nonne mihi nunc corpus bovis est?“
Quod filius iterum negavit. Übersetzung Latein-Deutsch für itaque Menenius Agrippa im PONS Online-Wörterbuch nachschlagen! Aber ihr Vätervos patres, tu et pater Publi. Equidem scio multo periculosiores esse errores regum. Ante basilicam Iuliam stat, sed amicam non videt. Dido Creusae salutem dicit. Libros legere
tantum cupis, ut puto.“ Comites rident et Philippo placet librum
Ovidi poetae emere. Als Leiter einer kaiserlichen
Delegation brach Ogier Ghislain de Busbecq im Jahr 1554 zu Verhandlungen
in das Osmanische Reich auf. 14. Tarquinius: „Quis es, mulier? Quae res viduae solacio erant. Eteocles urbem defendit. Senatores te exspectant.“
Quamquam Calpurnia maritum tenere studuit, is denique cum
Bruto curiam petivit. Suspicionem tuam falsam esse conicio.“ Lucius Caesius Bassus
iubet: „Tacete! Primo
autem ostendite togas et tunicas!“
Mercator verbis Caeciliae gaudet et dicit: „Videte copiam togarum
et tunicarum!“
Caecilia Publium ad consilium admittit: „Publi, ecce togas viriles1!“
Cum Publio filio togas Anci spectat, attingit, probat. Amore non levi capta sum. Ibi ossa7 et vincula inveniebantur. Quintus mercator: „Senex vinum sumit, sed pro vino pecuniam
dare non vult! Patris est. Repente autem Horatium de ponte in aquas Tiberis desilire4 video. Solum sex libri restant,
tamen idem pretium postulas. Nunc illa a Minerva
dea bono animo instructa mihi adfuit et me secum domum duxit. Legati, postquam
templum Apollinis intraverunt, sacerdotes interrogaverunt:
„Persae2 civitatem nostram capere student. Maximos sumptus faciens convivia ampla parare et ipse
variis voluptatibus multum pecuniae consumere solebat.“
LENTULUS: „Nunc intellexi: Vitam eo modo vivere viri vere magni
est.“
1 Lucullianus lukullisch, des Lukull - 2 quaestor als Quästor -
3 hortus Garten - 4 balneum Bad - 5 pretiosus: Adj. Schauen Sie sich Beispiele für Menenius Agrippa-Übersetzungen in Sätzen an, hören Sie … DRAPPES: Tace, nimium diligenter narras! Aulus: „Vos iam de Publio Cornelio Scipione, qui magnus imperator
Romanus fuit, audivistis. Per basilicam
properant et ad Rutilium mercatorem contendunt. Gratias tibi ago. Sed opus non est te mihi respondere: Ipse veni! Er sollte als Kind in der Wildnis ausgesetzt werden, weil seine Eltern eine
fürchterliche Prophezeiung bekommen hatten: Er werde seinen Vater töten
und die eigene Mutter heiraten. b) Oedipus quondam in montibus expositus a rege Polybo2 inventus3 est. Si adfuisses, vehementer risisses. Nonnulli
viri feri, quorum capita velata3 sunt, Caesiam capiunt atque
ab ducunt – filiam domini rapiunt. Relinque Carthaginem; nam Italiam
petere debes. 10. Profecto
simulacra non habent. 97 Terms. Sed lana idonea non est ad …
DUMNACUS: Verum dicis. Qui exercitus Polynice duce ante portas Thebarum proelium
commisit. Das wussten die Etrusker und eines Tages, als das römische Heer sich gerade
in den Sabiner Bergen aufhielt, zogen sie mit einem Heer gegen Rom, in der
Hoffnung, über die Brücke in die fast soldatenfreie Stadt marschieren zu kön-
nen. Itaque Paullus,
postquam illud bellum feliciter confectum est, in Capitolio deis
gratias populi Romani publice aget.“
Iam incedunt hostiae1 a sacerdotibus ductae. CONRADUS: Verbis tuis credendum non est! Academia.edu is a platform for academics to share research papers. Ibi Cacus vivebat,
qui erat latro3 sceleratus. Quin amores novos invenire temptas? Romani Brutum et comites forum occupare audi-
verunt. „Verbrennen!“,
schreien die einen, andere wollen das Pferd den Göttern weihen. Sed
manus manum lavat. PASSUA: Salve et tu, Minuci. Statim clamavi: „Quis eiusmodi verba fert? Servi Anci mercatoris circiter viginti vestes in cubiculum dominae
portant. Sed Catone iterum atque iterum Graecos reprehendente
animi senatorum mutati sunt. So wurden fan-
tastische Gespenstergeschichten kritiklos verbreitet, wie uns der Brief des
Schriftstellers Plinius an seinen Freund Sura (Anfang 2. Ita philosophus ille ratione6 timorem deorum
vicit – quamquam errabat de veris causis, quae motum terrae
efficiunt. Ira enim commotus erat, quod ego antea Cyclopem4,
eius filium, me necare temptantem dolo fefelleram. Postquam Troia capta est, Ithacam insulam1, patriam [amatam],
petere voluimus. Talis est virtus virorum! Populus autem non iam clamat, sed tacet. Etiam Aeneas patriam et domum suam quam fortissime defendens
vim hostium non prohibuit.